Bọ Cánh Cứng Nhật Bản: Đặc Điểm, Tác Hại và Cách Phòng Trừ Hiệu Quả

Bọ Cánh Cứng Nhật Bản (Popillia japonica)

1. Phân bố

Bọ cánh cứng Nhật Bản có nguồn gốc từ Nhật Bản và được xem là loài gây hại ít nghiêm trọng tại nơi bản địa do có nhiều thiên địch kiểm soát. Tuy nhiên, vào năm 1916, loài này lần đầu tiên được ghi nhận tại bang New Jersey, Hoa Kỳ và nhanh chóng trở thành dịch hại nghiêm trọng trên hàng trăm loài cây trồng và cây cảnh. Hiện nay, bọ cánh cứng Nhật Bản đã lan rộng khắp miền đông nước Mỹ, Canada, châu Âu (như Ý, Thụy Sĩ, Pháp), và có nguy cơ xâm nhập vào các quốc gia khác ở châu Á và châu Đại Dương.

2. Đặc điểm hình thái

Bọ trưởng thành có kích thước khoảng 1 – 1.5 cm, hình bầu dục, màu xanh kim loại hoặc xanh lục óng ánh ở đầu và ngực, trong khi cánh cứng có màu đồng đỏ. Một dấu hiệu nhận biết điển hình là sáu chùm lông trắng nhỏ chạy dọc hai bên bụng, không loài bọ nào khác có.

Ấu trùng sống trong đất, có hình dạng chữ "C", màu trắng đục, đầu nâu, thân có các đốt rõ ràng. Trứng nhỏ, hình bầu dục, màu trắng kem, được đẻ rải rác trong lớp đất nông.

3. Tác hại đối với cây trồng

3.1 Cây trồng bị ảnh hưởng

Bọ cánh cứng Nhật Bản gây hại cho hơn 300 loài thực vật, bao gồm:

• Các loài hoa: hoa hồng, thược dược, cúc, dâm bụt, mẫu đơn.
• Cây thân gỗ và cây cảnh: phong Nhật Bản, táo, anh đào, cây du.
• Cây trồng nông nghiệp: ngô, đậu, cà chua, nho, và nhiều loại rau màu.
• Cỏ sân vườn: ấu trùng phá hoại mạnh phần rễ các loại cỏ như cỏ Bermuda, Kentucky bluegrass…

3.2 Ảnh hưởng đến cây trồng

• Bọ trưởng thành ăn lá, hoa, và đôi khi cả quả non. Chúng ăn phần mô giữa gân lá, để lại bộ gân tạo nên hiện tượng “lá xương cá” đặc trưng.
• Ấu trùng sống trong đất, ăn rễ cây, làm cỏ và cây trồng bị héo rũ, giảm sức sống hoặc chết, nhất là vào mùa xuân và cuối mùa hè khi chúng hoạt động mạnh.
• Nếu không kiểm soát, bọ có thể khiến cây bị rụng lá hoàn toàn, ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng quang hợp và sinh trưởng.

4. Tập tính sống và vòng đời

Bọ cánh cứng Nhật Bản có vòng đời kéo dài khoảng 1 năm:

• Mùa hè: Trưởng thành xuất hiện, giao phối và đẻ trứng trong đất (mỗi con cái có thể đẻ từ 40 – 60 trứng).
• Mùa thu: Trứng nở thành ấu trùng, phát triển qua 3 giai đoạn (instar) trong đất và bắt đầu phá hại rễ.
• Mùa đông: Ấu trùng ngủ đông sâu trong đất.
• Mùa xuân: Chúng tiếp tục ăn rễ trước khi hóa nhộng, và sau đó lột xác thành bọ trưởng thành vào mùa hè.

5. Biện pháp kiểm soát bọ cánh cứng Nhật Bản

5.1 Biện pháp thủ công và vật lý

• Vào buổi sáng sớm, khi bọ hoạt động chậm, có thể giũ hoặc bắt bằng tay và thả vào nước xà phòng để tiêu diệt.
• Phủ lưới chắn côn trùng (loại 25 mesh trở lên) lên vườn hoa hoặc vườn rau vào mùa cao điểm giúp ngăn cản bọ tiếp cận cây trồng.
• Sử dụng bẫy pheromone thu hút bọ để giám sát hoặc diệt, tuy nhiên nên đặt xa khu vườn vì có thể thu hút thêm bọ từ nơi khác đến.

5.2 Biện pháp sinh học

• Áp dụng các loại vi sinh vật có lợi như Milky Spore (vi khuẩn Bacillus popilliae) hoặc nấm ký sinh Beauveria bassiana để tiêu diệt ấu trùng trong đất.
• Khuyến khích thiên địch tự nhiên như ong ký sinh Tiphia spp., ruồi Tachinid, và bọ rùa để kiểm soát mật độ bọ.

5.3 Biện pháp hóa học

• Thuốc trừ sâu toàn thân chứa hoạt chất như Imidacloprid hoặc Thiamethoxam có hiệu quả kéo dài và bảo vệ cây từ bên trong.
• Thuốc tiếp xúc như Carbaryl có thể sử dụng dưới dạng phun hoặc bột, tác động nhanh khi tiếp xúc trực tiếp với côn trùng.
• Khi sử dụng thuốc, cần chú ý đúng liều lượng, thời gian cách ly, và tránh phun vào thời điểm cây đang ra hoa để không gây hại cho ong thụ phấn và môi trường xung quanh.

6. Kết luận

Bọ cánh cứng Nhật Bản là loài côn trùng gây hại nghiêm trọng cho cả cây trồng nông nghiệp và cây cảnh. Việc kết hợp các biện pháp phòng trừ – từ cơ học, sinh học đến hóa học – là cần thiết để kiểm soát hiệu quả loài sâu hại này. Quản lý kịp thời sẽ giúp bảo vệ mùa màng và hạn chế lây lan trên diện rộng.